Autyzm – wprowadzenie

autyzm wprowadzenie

Autyzm lub spektrum autyzmu charakteryzuje się trudnościami w relacjach z ludźmi, a także komunikacji. Autism Spectrum Disorder (ASD) nie jest chorobą, ale zaburzeniem rozwoju, co oznacza, że cała ścieżka rozwoju osoby autystycznej jest inna od standardowej. Mówiąc innymi słowami: autyzm oznacza, że mózg pracuje w niestandardowy sposób.

Autyzm rozumiemy jako spektrum. Oznacza to, że jest to trochę inny u każdej osoby. Osoby z diagnozami ze spektrum autyzmu mają bardzo różne nasilenie zachowań i cech wynikających z tego zaburzenia.

Zaburzenie to diagnozuje się u około 1 na 100 dzieci w Europie. Pierwsze objawy widoczne są zwykle przed 3 rokiem życia. Występuje u chłopców 4 razy częściej niż u dziewczynek.

W ostatnich latach badacze autyzmu sugerują, że objawy u dziewczynek wyglądają trochę inaczej niż objawy u chłopców. Przez to dziewczynki w spektrum autyzmu mogą nie otrzymywać diagnozy lub otrzymywać ją późno.

Diagnozowanie autyzmu

Spektrum autyzmu jest diagnozowane na podstawie zachowań i cech występujących w 3 obszarach (tzw. triada autyzmu):

  • Interakcje społeczne.
  • Komunikacja.
  • Powtarzalne, stereotypowe zachowania.

Warto odnieść się po kolei do tych trzech obszarów.

ASD diagnozowane na podstawie interakcji społecznej danych osób przejawia się w trudnościach jakie mają te osoby w rozumieniu zachowania innych ludzi. Nie potrafią one nieraz zrozumieć, jak ktoś może się czuć i co ma na myśli. Wyzwaniem jest dla nich nawiązywanie przyjaźni i dogadywanie się w codziennych sytuacjach. Osoby w spektrum autyzmu mogą mieć trudności w rozumieniu gestów i odczytywaniu mimiki twarzy. Objawy ASD w obszarze interakcji społecznych są widoczne w chociażby takich przypadkach, gdy: dziecko nie wskazuje palcem, żeby pokazać, że coś je interesuje; dziecko nie patrzy na przedmioty, które wskazuje rodzic; a także kiedy wykazuje ono małe zainteresowanie ludźmi lub brak świadomości ich obecności.

Symptomy w kolejnym zakresie – komunikacji polegają na tym, że część osób ze spektrum autyzmu nie mówi, ale używa innych form komunikacji, np. wskazywanie obrazków w książkach lub pisanie. Osoby, które świetnie posługują się mową, wysławiają się w sposób, który może wydawać się nietypowy lub usztywniony. Czasami osoby w spektrum autyzmu powtarzają te same słowa lub wyrażenia (to tzw. echolalia). Objawy ASD w zakresie komunikacji to m. in: opóźniony rozwój mowy oraz unikanie kontaktu.

Trzecim obszarem diagnozowania w kierunku ASD jest powtarzalne, stereotypowe zachowanie, inaczej też usztywnione zachowanie. Osoby ze spektrum autyzmu często silnie przywiązują się do wzorców lub rutyn, np. chodzenie zawsze tą samą drogą, układanie zabawek na półce, zawsze w tej samej kolejności. Nie lubią zmian a nieoczekiwane wydarzenia bywają dla nich bardzo stresujące. Często też bardzo silnie angażują się w zainteresowanie jednym albo kilkoma tematami, np. autobusy, samochody określonej marki, liczby. Objawy autyzmu w zakresie usztywnionych zachowań to m.in: przywiązanie do rutyny, np. dziecko nalega na chodzenie dokładnie tą samą drogą do szkoły, jedzenie na tym samym talerzu, ma chociażby trudności z adaptacją do zmian w planie lub w środowisku, np. przemeblowanie, zmiana godziny wyjścia do szkoły.

Co do wczesnego rozpoznania spektrum autyzmu, to jego symptomy mogą być widoczne już w 2 roku życia. Objawy te widoczne są zwłaszcza w zachowaniach społecznych i komunikacji.

Zachowania przed 3 rokiem życia, które mogą wskazywać na spektrum autyzmu to:

  • 6 miesiąc – dziecko nie uśmiecha się do osób w otoczeniu, nie wykazuje innej radosnej ekspresji,
  • 9 miesiąc – dziecko nie odwzajemnia uśmiechów, ekspresji twarzy, nie odpowiada na wydawane przez rodzica dźwięki,
  • 12 miesiąc – brak gaworzenia, brak reakcji na imię,
  • 14 miesiąc – brak gestu wskazywania palcem i brak innych gestów używanych do komunikacji np. gest papa,
  • 16 miesiąc – brak słów lub używanie tylko kilku słów,
  • 18 miesiąc – brak zabawy na niby (np. karmienie lalki),
  • 24 miesiące – dziecko nie używa w sposób sensowny zdań złożonych z 2 słów (zdania powinny być wypowiadane spontanicznie, nie tylko powtarzane).

Zaburzenie ze spektrum autyzmu (ASD) jest jednym z najczęstszych zaburzeń neurorozwojowych. W większości przypadków ludzie otrzymują diagnozę autyzmu w dzieciństwie, zwykle po 4 roku życia. Jednak niektórzy dorośli żyją z niezdiagnozowanym ASD. Nawet osoby z cięższymi objawami mogły nie otrzymać prawidłowej diagnozy. Istnieją pewne podobieństwa między ASD a niektórymi innymi zaburzeniami, w tym zespołem nadpobudliwości z deficytem uwagi (ADHD). Otrzymanie diagnozy ASD w późniejszym okresie życia może być pomocne z wielu powodów, ale szczególnie dlatego, że może zapewnić ludziom lepszy dostęp do usług i wsparcia.

Osoby z autyzmem zazwyczaj uważają aspekty komunikacji i interakcji społecznych za trudne. Mogą mieć trudności w kontaktach z innymi ludźmi i zrozumieniu ich emocji. Osoby z autyzmem mogą mieć także nieelastyczne wzorce myślowe i zachowania, a także często podejmują powtarzające się działania. Dorośli z łagodnymi objawami ASD mogą uzyskać diagnozę dopiero w późniejszym okresie życia, jeśli w ogóle.

Typowe objawy ASD u dorosłych mogą obejmować:

  • niezgrabność,
  • trudności w nawiązaniu rozmowy,
  • trudności w nawiązywaniu lub utrzymywaniu bliskich przyjaźni,
  • dyskomfort podczas kontaktu wzrokowego,
  • problem z regulowaniem emocji,
  • ekstremalne zainteresowanie jednym konkretnym tematem, takim jak określony okres historii,
  • częste monologi na ten sam temat,
  • nadwrażliwość na dźwięki lub zapachy, które nie przeszkadzają innym.

Rozpoznanie ASD w wieku dorosłym może być trudne, ale ma kilka zalet. Diagnoza może zapewnić ulgę i wyjaśnienie wyzwań, przed którymi stanęła osoba przez całe życie. Może dać członkom rodziny, przyjaciołom i kolegom lepsze zrozumienie życia z ASD, otworzyć dostęp do przydatnych usług i korzyści, w tym w miejscu pracy lub na uniwersytecie, a także zastąpić nieprawidłową diagnozę, taką jak ADHD.

Źródła: